Join our WhatsApp group : click here

CAG Information in Gujarati | બંધારણ

CAG Information in Gujarati : CAG સંબધિત બંધારણીય માહિતી ગુજરાતીમાં આપવામાં આવી છે. આપેલ માહિતી તમામ સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષા માટે ઉપયોગી છે.

CAG full form in gujarati

CAG full form in Gujarati: ભારતનો નિયંત્રક અને મહાલેખા પરીક્ષક (comptroller and auditor general of India)

CAG Information in Gujarati

>> ભારતના બંધારણના અનુચ્છેદ 148માં CAGના પદની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે.

>> CAGને લોકોના ધનનો સંરક્ષણ કહે છે.

>> CAGને લોક લેખાં સમિતિ (PAC) નો ‘કાન અને આંખ’ કહેવામા આવે છે.

>> તે દેશની સંપૂર્ણ નાણાંકીય વ્યવસ્થાનો સંરક્ષક છે.

>> કેન્દ્ર અને રાજય બંને સ્તર ઉપર નિયંત્રણ રાખે છે તથા કેન્દ્ર અને રાજય સરકારના હિસાબી ચકાસણી(ઓડિટ) કરે છે.

>> CAG માત્ર સંસદને જવાબદાર છે.

નિમણૂક અને શપથ

>> CAGની નિમણૂક રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા કરવામાં આવે છે.

>> CAGને ભારતના બંધારણની ત્રીજી અનુસૂચિ મુજબ રાષ્ટ્રપતિ અથવા રાષ્ટ્રપતિ નિમેલ કોઈ વ્યક્તિ દ્વારા શપથ લેવડાવવામાં આવે છે.

કાર્યકાળ

>> 6 વર્ષ અથવા 65 વર્ષ બંનેમાંથી જે વહેલા હોય ત્યાં સુધી તે પોતાના હોદ્દા ઉપર રહે છે. આ ઉપરાંત તે રાષ્ટ્રપતિ ગમે ત્યારે રાજીનામું આપી શકે છે.

>> તેને રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા માત્ર મહાભિયોગ જેવી પ્રક્રિયા દ્વારા જે સર્વોચ્ચ ન્યાયાલય અને ઉચ્ચ ન્યાયાલયના ન્યાયધીશો માટે વાપરવામાં આવે છે તેના દ્વારા જ હટાવી શકાય.

>> તેનો કાર્યકાળ નિશ્ચિત છે તેને કાર્યકાળથી પહેલા બંધારણીય પ્રક્રિયા સિવાય હટાવી શકાતો નથી.

>> તે નિવૃત પછી કેન્દ્ર કે રાજય સરકારના કોઈ પદ પર કાર્ય કરી શકાતો નથી.

પગાર-ભથ્થા

>> સંસદ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે ત્યાં સુધી બંધારણીય બીજી અનુસૂચિ મુજબ સર્વોચ્ચ ન્યાયાલયના ન્યાયધીશને સમાન વેતન આપવામાં આવે છે.

>> તેનો અને તેના કાર્યાલયના સ્ટાફનું પગાર-પેન્શન ભારતની સંચિત નિધિ પર આધારીત છે.

CAGના કાર્યો અને શક્તિ

અનુચ્છેદ -149 કેન્દ્ર, રાજય અથવા અન્ય સંસ્થાના હિસાબોનું પરીક્ષણ તથા અન્ય ફરજોની જોગવાઈ.

અનુચ્છેદ -150 કેન્દ્ર અને રાજયોનો હિસાબ CAG ઠરાવે તે નમૂનામાં રાખવા.

>> તે ભારતની અને રાજયની સંચિતનિધિ તથા વિધાનસભા ધરાવનાર કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની સંચિત નિધિ સંબધી હિસાબોનું પરીક્ષણ કરે છે.

>> તે જાહેર હિસાબ ભંડોળ (લોકલેખા નિધિ) અને આકસ્મિક નિધિના હિસાબોનું પરીક્ષણ કરે છે.

>> તે કેન્દ્ર અને રાજય સરકારના કોઈપણ વિભાગના ખરીદ-વેચાણ, ઉત્પાદન, નફો-નુકશાન, ટેન્ડર તથા અન્ય બાબતોની ચકાસણી કરે છે, તે કેન્દ્ર અને રાજયની આવક-જાવકનું મૂલ્યાંકન કરે છે.

>> તે સરકાર ઉપરાંત સરકારી કંપનીઓ, એવી સંસ્થાઓ જેને સરકાર અનુદાન આપે છે તેમના હિસાબોની પણ ચકાસણી કરે છે. આ ઉપરાંત તે રાષ્ટ્રપતિ કે રાજયપાલ કહેવાથી અન્ય સ્થાનિક સંસ્થાઓના હિસાબની પણ ચકાસણી કરી શકે છે.

>> તે ઉધાર, ચુકવણી, જમા, બચત વગેરેથી સંબધિત કેન્દ્ર અને રાજય સરકારના લેણ-દેણની ચકાસણી કરે છે.

>> અનુચ્છેદ-151 તે કેન્દ્ર અને રાજય સરકારથી સંબધિત રિપોર્ટ રાષ્ટ્રપતિને અને રાજયપાલને સોપે છે જે આ રિપોર્ટને સંસદ અને વિધાનસભામાં રજૂ કરાવે છે.

>> CAG સંસદની જાહેર હિસાબ સમિતિના ‘માર્ગદર્શક’ તરીકે કાર્ય કરે છે.

>> વર્ષ 1976થી તેને કેન્દ્ર સરકારના હિસાબોનું સંકલન કરવામાંથી મુક્તિ આપવામાં આવી છે અર્થાત હવે તે માત્ર તેની ચકાસણી જ કરે છે. જયારે રાજય સરકારોના હિસાબોનું સંકલન તથા ચકાસણી બંને કરે છે.

>> આ ઉપરાંત તે સરકારી ખર્ચની તર્કસંગતતા, નિષ્ઠા અને વાજબીપણાની ચકાસણી કરે છે. તથા ખોટા ખર્ચ કે નુકશાન માટે સરકારની ટિપપ્ણિ પણ કરી શકે છે.

>> ગુપ્ત સેવાઓ (RAW વગરે) માટે CAGની ભૂમિકા મર્યાદિત છે, જેમાં જવાબદાર અધિકારીના પ્રમાણપત્ર દ્વારા સંતોષ માનવો પડે છે.

અત્યાર સુધીના ભારતના CAG

CAG નું નામ સમયગાળો
વી. નરસિંહ રાવ (ભારતના પ્રથમ)1948-1954
એ.કે. ચંદા1954-1960
એ.કે. રાય1960-1966
એસ.રંગાનાથન1966-1972
એ.બકશી1972-1978
જ્ઞાન પ્રકાશ1978-1984
ટી.એન. ચતુર્વેદી1984-1990
સી.જી સૌમ્યા1990-1996
બી.કે શુંગલુ1996-2002
વી.એન કૌલ2002-2008
વિનોદ રાય2008-2013
શશિકાન્ત શર્મા2013 થી 2017
રાજીવ મહર્ષિ2017 થી 2020
ગિરીશ ચંદ્ર મુર્મુ2020 થી અત્યાર સુધી   

Read more

👉 ભારતના ચૂંટણી પંચની બંધારણીય જોગવાઈ
👉 રાજયની વિધાનસભા અને વિધાન પરિષદ
👉 સંસદમાં રજૂ થતાં પ્રસ્તાવ
👉 મહત્વના બંધારણીય સુધારાઓ
CAG Information in Gujarati

Subscribe Our Youtube Channel

Install our Application

Join our Telegram channel

follow us Instagram

Read More

📰 Current affairs 📌 PDF
📚 Gpsc Subject 📁 GK
🧮 Quiz 🏆 Mock Test
📖 Gujarat na Jilla 📃 GK Question
👆 Syllabus 💥 Old Paper

Leave a Comment

error: Content is protected !!